Zeolity są jednym z cennych darów od przyrody, ze względu na mnogość zastosowań nazywane są super minerałami. To naturalne i rzadkie skały mineralne o zróżnicowanym składzie i krystalicznej strukturze oraz nadzwyczajnych, unikalnych właściwościach i zadziwiająco wielu zastosowaniach. Z uwagi na ilość właściwości i zdolności zeolitów, możliwości ich komercjalnego oraz środowiskowego wykorzystania wydają się nieograniczone. Na czym polega ich fenomen i jakie mają zastosowanie?
Zeolity – naturalne minerały o niesamowitych właściwościach
Zeolity to ogromna grupa minerałów glinokrzemianowych, najliczniejsza ze wszystkich istniejących krzemianów. Krzemiany nazywane zeolitami mają pochodzenie wulkaniczne, powstają z pyłu wulkanicznego i formują się przez miliony lat. Powstały na skutek osadzania się pyłu wulkanicznego w dawnych zasadowych jeziorach i przekształcenia go pod wpływem soli w minerały. Ich skład chemiczny (SiO2, Al2O3, Fe2O3, CaO, Na2O) jest zbliżony do składu chemicznego lotnego popiołu. Występują w postaci kryształów o porowatej fakturze i umiarkowanym stopniu kruchości, najczęściej jako uwodnione glinokrzemiany sodu lub wapnia, rzadziej także baru, strontu, potasu, magnezu i manganu. Mimo podobnego pochodzenia poszczególne rodzaje zeolitów różnią się między sobą formą, strukturą i składem chemicznym oraz właściwościami. Charakteryzują się zmiennym stosunkiem krzemu do glinu. Ich kolory różnią się w zależności od składu, przeważnie są bezbarwne, białe lub szarawe, czasami przybierają też barwę żółtą albo czerwoną. Mają zbitą, ale słabo zwięzłą i bezładną strukturę, co widać jedynie pod mikroskopem.
Zeolity znajdują się w pustych przestrzeniach niektórych skał osadowych i magmowych, a ich złoża są rozsiane po całym świecie. Ich rodzajów jest obecnie co najmniej kilkadziesiąt, ale tylko kilkanaście gatunków występuje pospolicie. Największe ilości zeolitów są wydobywane w Chinach, Rosji i Słowacji, ale występują również w Polsce, Są pozyskiwane głównie na Dolnym Śląsku, w Pieninach i w okolicach Krakowa i Rzeszowa.
Naturalne zeolity to między innymi analcym, chabazyt, desmin, epistilbit, ferrieryt, filipsyt, gismondyt, gmelinit, gonnardyt, harmotom, heulandyt, klinoptylolit, laumontyt, mezolit, mordenit, natrolit, philipsyt, skolecyt, stilbit, thomsonit i yugawaralit. Ze względu na morfologię zeolity występujące w przyrodzie dzieli się na trzy grupy: płytkowe, kostkowe i włókniste – różnią się między sobą sposobem ułożenia kryształów w złożach. Najbardziej rozpowszechniony w przyrodzie i tworzący największe złoża zeolit to klinoptylolit. Poza naturalną formą stworzoną przez przyrodę istnieją również zeolity syntetyczne wytwarzane w laboratoriach z różnego rodzaju popiołów przetwarzanych w wysokich temperaturach. Wszystkie znajdują zastosowanie we współczesnym świecie, ale ich właściwości są uzależnione od zawartych w nich pierwiastków.
Minerały zaliczane do grupy zeolitów istnieją na Ziemi od wielu tysięcy lat, jednak ich nazwa powstała dopiero w 1756 roku. Za odkrywcę zeolitów uznawany jest szwedzki chemik i mineralog Axel Fredrik Cronstedt, który odkrył także nikiel. Naukowiec dokonał tego zupełnie przypadkiem podczas badania jednego z minerałów, stilbitu, który wykazał zdolność utraty wody po podgrzaniu. Naukowiec nazwał grupę nowo poznanych minerałów zeolitami, określenie pochodzi od greckiego słowa i w dosłownym tłumaczeniu oznacza „wrzące kamienie”. („Dzeo” oznacza „wrzeć”, a „lithos” to skała lub kamień.) Nazwa minerałów jest związana z zachodzącym w nich pod wpływem temperatury zjawiskiem utraty wody przypominającym efekt wrzenia. Woda ukryta w kanalikach zeolitów po podgrzaniu uwalnianiała się w postaci pary i bąbelków. Przez kolejne 200 lat zeolity były uznawane za grupę minerałów o unikalnych właściwościach, ale nigdy nie zostały dokładniej zbadane, aż do teraz.
Zastosowanie zeolitów
Zeolity mają bardzo szerokie spektrum działania wykorzystywane w licznych dziedzinach. Lista wszystkich właściwości, jakie posiadają oraz możliwości ich zastosowania jest więc bardzo długa. Wykorzystuje się je między innymi w przemyśle chemicznym i przy produkcji kosmetyków, w medycynie i ochronie środowiska, a nawet w rolnictwie i budownictwie jako składnik nawozów i spoiw. Zeolity są też wykorzystywane jako składnik ekologicznych proszków do prania i detergentów, nie tylko tych do domowego użytku. Używa się ich również do użyźniania oraz odtruwania gleby, sprawdzają się także jako środek wspomagający wzrost roślin. Coraz częściej stosuje się je do filtrowania wody oraz oczyszczania powietrza, a nawet w niektórych zabiegach i produktach kosmetycznych. Zeolity wykazują też wiele właściwości prozdrowotnych. Minerały przeznaczone do zastosowań medycznych i kosmetycznych często mają wyższą cenę, powodem jest ich jakość. W obu przypadkach są to zeolity oczyszczone i wyselekcjonowane oraz poddane kontroli laboratoryjnej. Niektóre okazy wyróżniające się kształtem i barwą mają wartość kolekcjonerską, a nawet stają się surowcem wykorzystywanym w jubilerstwie.
Medyczne i kosmetyczne zastosowanie zeolitu
Coraz częściej obserwuje się zainteresowanie zeolitem jako potencjalnym składnikiem leków i suplementów diety, dotyczy to szczególnie medycyny alternatywnej. Najciekawszą z cech, jakimi charakteryzują się te cenne minerały, jest ich zdolność do detoksykacji, czyli odtruwania i oczyszczania organizmu. Jak to wygląda w praktyce? Zeolity niezwykle skutecznie wiążą i usuwają metale ciężkie, zwalczają toksyny i wspomagają procesy mineralizacji. Ich działanie opiera się na procesie wymiany jonowej zachodzącej w żołądku i jelitach, oddając do organizmu cenne składniki, pobierają w zamian substancje szkodliwe. Zeolity nie tylko posiadają zdolność oczyszczania organizmu i walki z pasożytami, ale też wykazują działanie regenerujące na ściany przewodu pokarmowego. Mogą być przydatne np. podczas leczenia zaburzonej funkcji bariery ściany jelita i związanych z tym procesów zapalnych. Popularne jest też stosowanie ich podczas lekkich dolegliwości układu pokarmowego, w USA są używane jako suplement diety, odpowiednik węgla aktywnego.
Zeolity są też uznawane za jedną z najskuteczniejszych broni do walki z wolnymi rodnikami, które przyczyniają się do rozwoju wielu chorób, także nowotworowych. Są też skuteczne w łagodzeniu negatywnych skutków chemioterapii, antybiotykoterapii czy przewlekłego przyjmowania leków.
Jeden z autorów literatury paranaukowej Werner Kuhni, w jednej ze swoich publikacji nazywa zeolit lekiem na wiele dolegliwości. Powołując się na liczne badania, opisuje, że zeolity są doskonałym środkiem zwiększającym skuteczność innych leków. Poleca je też jako pomoc w leczeniu chorób i dolegliwości, dla których jest niewiele możliwości terapii. Autor zaleca stosowanie zeolitów głównie podczas chorób przewlekłych i immunologicznych, takich jak borelioza, a także stanów bólowych i chorób skórnych.
Wewnętrznie stosowane zeolity mogą być przy okazji źródłem wielu rzadkich minerałów np. krzemu. Niestety zazwyczaj są to niewielkie ilości, suplementacja nie jest w stanie zastąpić odpowiednio zbilansowanej diety, ale może ją uzupełnić. Z uwagi na właściwości abrazyjne minerał należy stosować z umiarem, a terapia powinna uwzględniać stan zdrowia. Dawkowanie Zeolitów w wyrobach medycznych jest zależne od wielkości ziaren: im drobniejszy jest proszek, tym mniejsza będzie jego dawka. Możliwość włączenia preparatów zawierających zeolit zawsze powinna być skonsultowana z lekarzem.
W kosmetyce zeolity występują głównie jako składnik preparatów przeznaczonych do oczyszczania skóry. Ich dodatek pozwala skutecznie pozbyć się nadmiaru wilgoci i usuwać różnego rodzaju zanieczyszczenia. Właściwości abrazyjne zmielonego zeolitu mogą być wykorzystane do produkcji domowych kosmetyków służących do mechanicznego oczyszczania skóry z zanieczyszczeń i usuwania martwego naskórka. Czynnikiem warunkujących siłę ich działania będzie w tym przypadku przede wszystkim stopień rozdrobnienia minerału.
Równie często są stosowane w preparatach przeznaczonych do pielęgnacji twarzy i ciała, głównie w kremach, balsamach czy maseczkach i kompresach. Z powodzeniem można samodzielnie dodawać je do kosmetyków codziennego użytku. Przypisuje się im działanie przede wszystkim pielęgnacyjne, ale także lecznicze. Produkty z ich dodatkiem niwelują zaczerwienienia, przyspieszają gojenie skaleczeń, oparzeń i otarć oraz łagodzą podrażnienia i ukąszenia owadów. Dodatkowo mogą wspomagać leczenie trądziku, opryszczki, egzemy, grzybicy i łojotokowego oraz atopowego zapalenia skóry. Z kolei zasypka do skóry z zeolitami w składzie jest w stanie ograniczać pocenie i łojotok oraz pochłaniać nieprzyjemne zapachy.
Zeolit jako metoda filtracji chemicznej
Minerały z grupy zeolitów są często nazywane pogromcami bakterii i zanieczyszczeń. Potrafią doskonale pochłaniać wilgoć, szkodliwe promieniowanie i wiele szkodliwych elementów osadzających się w glebie, wodzie i powietrzu. Dzięki swoim zdolnościom absorpcyjnym zeolity mogą być stosowane w celu zmniejszenia ilości amonu, związków organicznych i metali ciężkich: rtęci, ołowiu czy kadmu. Filtry, w których stosuje się te minerały, to filtry biologiczne, potrafiące skutecznie usuwać z wody wszelkiego rodzaju drobnoustroje, bakterie i grzyby. Z kolei zeolit dodany do wody pochłania rozpuszczone w niej toksyczne związki azotowe – wychwytuje amoniak oraz wiąże i neutralizuje szkodliwe jony azotynowe i azotanowe.
Kolejną z cennych właściwości jest zdolność do usuwanie wapnia z twardej wody. Zeolity zamieniają jony sodowe na jony wapnia i sprawiają, że nadmiernie twarda woda staje się miękka. Dodatkowo zeolity są w stanie podnosić pH wody, a dzięki temu poprawiać jej właściwości spożywcze oraz smak. Można je wykorzystać także w akwarystyce, jako dodatek do filtrów wody w akwariach przywraca klarowność i przejrzystość wody dzięki usuwaniu glonów.
Potencjał zeolitów jest bardzo wysoki, a ich właściwości filtrujące coraz częściej są wykorzystywane na skalę przemysłową, np. do zmiękczania wody wodociągowej. Używane przez producentów proszków do prania także odpowiadają za zmiękczanie wody, pomagają zadbać o pranie i zachować sprzęt w dobrym stanie technicznym.
Kolejną z możliwości na wykorzystanie zeolitów jest użycie ich w miejscach, gdzie mogą pomóc zapobiegać uwalnianiu się szkodliwych lub groźnych do środowiska substancji. Mogą znaleźć zastosowanie między innymi na składowiskach odpadów czy obszarach przemysłowych, gdzie przydają się do oczyszczania gazów i ścieków. Ich dodatek może znacznie przyspieszyć proces rekultywacji podłoża terenów poprzemysłowych i zdegradowanych.
Najnowsze badania, w których uczestniczył Główny Instytut Górnictwa, wykazały, że zeolity mogą mieć zastosowanie nawet w ochronie środowiska. Popioły powstające w wyniku energetycznego spalania węgla mogą być przekształcane w zeolity i być wykorzystywane jako sita molekularne ograniczające emisję dwutlenku węgla.
Co ciekawe, po zakończeniu procesu sorpcji dwutlenku węgla zeolity nie stanć się bezwartościowe, można je nadal wykorzystać jako substytut naturalnych kruszyw. (Badania były przeprowadzane w ramach innowacyjnego projektu COALBYPRO współfinansowanego przez Komisję Europejską z Funduszu Badawczego Węgla i Stali. Celem badań było poznanie nowych metod gospodarowania produktami ubocznymi spalania węgla.)
Wykorzystanie zeolitów w ogrodnictwie i budownictwie
Zeolity znalazły zastosowanie nawet w ogrodnictwie i uprawie roślin. Od niedawna są popularną alternatywą dla fosforanów, wykorzystywanych między innymi w nawozach. Są nieco mniej skuteczne, ale zdecydowanie bardziej przyjazne dla środowiska. Z kolei drenaż z zeolitu jest coraz bardziej popularną i polecaną metodą przy uprawie owoców, warzyw i roślin doniczkowych.
Zeolit ogrodniczy stosuje się jako alternatywa dla keramzytu, ma najczęściej formę drobnych kamieni, grubego żwiru lub piasku. Dodanie go do doniczek lub bezpośrednio do gleby pozwala ograniczyć przedostawanie się do roślin metali ciężkich i zanieczyszczeń z podłoża, a przy okazji pozytywnie wpływa na rozwój i kondycję roślin. Jego dodatek pomaga również w utrzymaniu wilgoci i zapobiega przesuszeniu oraz wymywaniu substancji odżywczych, pozwalając dzięki temu na rzadsze nawożenie. Zeolit jest wykorzystywany także przez hodowców zwierząt gospodarskich i jest świetnym sposobem na obniżenie kosztów hodowli. Został zaklasyfikowany jako dodatek do żywności o działaniu wspomagającym trawienie pokarmu i poprawiającym wchłanianie wartości odżywczych.
Na liście możliwych zastosowań zeolitu jest również wykorzystanie go w budownictwie. Sprawdza się tu zarówno jako dodatek do betonu konstrukcyjnego, jak i mieszanek służących do wykonywania wylewek. Użycie go jako dodatek i zamiennik cementu w zaprawach betonowych umożliwia kontrolowanie procesu schnięcia i wiązania wody oraz zwiększa twardość i wytrzymałość betonu po wyschnięciu. Beton wzbogacony dodatkiem zeolitu jest również bardziej odporny na nasiąkanie wodą.
Czy zeolity mogą być szkodliwe?
Zeolity to minerały pochodzenia naturalnego, są ekologiczne, więc nie powinny szkodliwego wpływu ani na zdrowie, ani na środowisko. Niestety mimo swojego wszechstronnego zastosowania i wielu zalet, mają też swoje wady. Badania przeprowadzone przez szwedzkich naukowców wykazały, że zeolity mogą mieć również swoją ciemną stronę, szczególnie te wytwarzane sztucznie.
Według badaczy istnieje prawdopodobieństwo, że syntetyczne zeolity zawarte w detergentach osadzają się na tkaninach oraz przedostają do powietrza i kurzu drażniącego drogi oddechowe. Wdychanie ich w stężeniu powyżej dopuszczalnej ilości (norma to 1 mg zeolitów na 1 m3 powietrza) może być szkodliwe dla organizmu. Podobnym zagrożeniem jest mieszkanie w pobliżu miejsc, w których wydobywane są zeolity, a pył wpływa bezpośrednio na jakość powietrza.
Polecamy poniższy Zeolit firmy Lavavitae, gdyż jest wyrobem medycznym. Jest mocno oczyszczony. Zeolit oczyszcza z promieniowania radioaktywnego i kiedyś był w dużych ilościach sypany w Czarnobylu gdzie była Katastrofa w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej
Fukoidyna i jej wpływ na zdrowie
Pasjonat sportowego i zdrowego trybu życia. Zajmuję się: Wszechobejmującym uświadomieniem.