Witamina B2 – ryboflawina – niezbędny składnik odżywczy

Witamina B2 – podstawowe informacje

Witamina B2 to związek organiczny powstały z połączenia rybitolu i flawiny. Potocznie znana jest jako ryboflawina. Przez organizm ludzki traktowana jest jako witamina. Jej niedobór w organizmie może okazać się dla niego bardzo groźny. Przede wszystkim układu nerwowego. Niedobór witaminy B2 może powodować występowanie stanów zapalnych błon śluzowych. Ryboflawina jest witaminą dobrze rozpuszczalną w wodzie. Promieniowanie UV działa na nią niekorzystnie Jest przez nie degradowana. Mówiąc prościej, działanie promieni UV ją niszczy. Jak wpływa witamina B2 na organizm ludzki? Jak niedobór witaminy B2 wpływa na organizm człowieka? Czy jej nadmiar jest groźny dla organizmu? W jaki sposób zapewnić organizmowi jej właściwy poziom? Poniższy artykuł przybliży wam odpowiedź na zadane pytania. Zapraszamy do lektury!

Jaką rolę w organizmie człowieka pełni witamina B2?

Ryboflawina pełni wiele bardzo ważnych funkcji w organizmie człowieka. Prawidłowa podaż witaminy B2 do organizmu wpływa na jego dobrą kondycję. Jej niedobór niesie ze sobą szereg niegatywnych konsekwencji dla naszego organizmu. Za co więc odpowiedzialna jest witamina B2? Korzystnie wpływa na działanie układu nerwowego. Mowa tu zarówno o centralnym układzie nerwowym, jak i obwodowym. Witamina B2 ma nieoceniony wpływ na prawidłowe działanie układu odpornościowego. Wpływa bowiem korzystnie na produkcję występujących w nim przeciwciał, które bronią organizm przed działaniem drobnoustrojów chorobotwórczych. Za jej sprawą ilość czerwonych krwinek utrzymuje się na właściwym poziomie. Witamina B2 korzystnie wpływa także na proces widzenia. Wraz z witaminą A jest odpowiedzialna za prawidłowy stan błon śluzowych w naszym organizmie m.in. śluzówek przewodu pokarmowego skóry, a także nabłonka naczyń krwionośnych. Występują podejrzenia, że bierze udział w procesie tworzenia erytrocytów oraz krwi. Wspomaga proces wzrostu ciała. Uczestniczy w przemianach aminokwasów i lipidów. Jest odpowiedzialna za regulację tempa przemian metabolicznych. Z jej pomocą energia pochodząca z pożywienia, jest odpowiednio wykorzystywana. Bierze czynny udział w detoksykacji naszego organizmu. Niektóre właściwości witaminy B2 zasługują na szersze omówienie. Zostało to przedstawione poniżej.

Udział Witaminy B2 w procesie wytwarzania energii

Wyjaśnijmy sobie na początek, czym są koenzymy? Koenzymy to składniki białka, które są mu potrzebne, aby mogło ono prawidłowo funkcjonować. Za sprawą obecności w organizmie witaminy B2 nasz organizm jest w stanie wytworzyć mononukleotdy flawinowe (FMN) i dinukleotydy flawinowo-adeninowe (FAD). Na podstawie tych danych można wysnuć pewien wniosek. Mianowicie można uznać że witamina B2 wspomaga przebieg procesu produkcji energii przez komórki, a także ich wzrost i rozwój . Potocznie mówi się że FMN i FAD to formy witaminy B2.

Wpływ witaminy B2 na produkcję witaminy PP

Wiemy już, że witamina B2 uczestniczy w tworzeniu koenzymu FAD. Jej obecność w tym procesie umożliwia, aby aby aminokwas tryptofan przekształcił się w niacynę. Zatem obecność witaminy B2 w naszym organizmie wpływa na wytwarzanie przez organizm witaminy PP, potocznie nazywaną niacyną.

Związek pomiędzy witamina B2 a migreną

Przeprowadzono wiele badań naukowych, których celem było dowiedzenie w związku pomiędzy działaniem witaminy B2 a występowaniem migreny. Badania dowiodły między innymi tego, że witamina B2 przyjmowana w dawkach minimum 400 miligramów na dzień spowodowała zmniejszenie częstotliwości występowania ataków migreny. Ryboflawina wykazywała także działanie powodujące skrócenie czasu trwania bólów głowy.

Inne badania dowiodły, że suplementacja witaminy B2 przyczynia się do zmniejszenia częstotliwości występowania, a także intensywności migrena u dzieci i młodzieży.

W związku z tym zasadne wydaje się zwiększenie spożycia produktów, w których składzie występuje witamina B2 przez osoby cierpiące na migrenę. Problematyczne okazuje się jednak dostarczenie do organizmu dawki witaminy B2, która wykazuje realnie korzystny wpływ Na częstotliwość występowania i intensywności bóli migrenowych. Dlatego, osoby cierpiące na migrenę muszą rozpocząć suplementacji witaminy B2. Nie powinny robić tego jednak na własną rękę. Niezbędna w tym przypadku jest konsultacja lekarska.

Jak witamina B2 wpływa na narząd wzroku?

Przeprowadzone badania naukowe udowodniły, że ryboflawina wpływa korzystnie na wzrok. Osoby, które dostarczają do organizmu dużą dawkę witaminy B2 w porównaniu do osób, które dostarczają niewielkie dawki tej witaminy, rzadziej chorują na zaćmę która występuje ze względu na starzenie się organizmu.

Dodatkowo wykazano jej pozytywne działanie W zwalczaniu niezapalne i choroby rogówki oka. Witamina B2 chroni także narząd wzroku przed szkodliwym działaniem promieniowania UVA.

Wpływ witaminy B2 na zmniejszenie ryzyka występowania chorób serca.

Przeprowadzone badania naukowe udowodniły, że obecność witaminy B2 w organizmie wpływa na zmniejszenie ilości homocysteiny występującej we krwi. Homocysteina występująca w organizmie w zbyt dużych ilościach uznawana jest za przyczynę rozwoju miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych. Witamina B2 bierze aktywny udział w przekształceniu szkodliwej dla zdrowia homocysteiny do metioniny, która to jest bezpiecznym dla zdrowia aminokwasem.

Wprawdzie witamina B2 nie jest w głównej mierze odpowiedzialna za obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, jednak udowodniono, że jej obecność w diecie, może spowodować spadek ciśnienia tętniczego osób z nadciśnieniem uwarunkowanym czynnikami genetycznymi.

Wpływ witaminy B2 na układ nerwowy

Uważasz się, że witamina B2 wykazuje właściwości ochraniające nerwy w przypadku występowania niektórych zaburzeń neurologicznych.

Zostało przeprowadzone pewne badanie naukowe, z którego pomocą naukowcy pragnęli udowodnić korzystny wpływ witaminy B2 na złagodzenie objawów Parkinsona. Wyniki tych badań na chwile obecną są niejednoznaczne, wyglądają jednak obiecująco. W celu potwierdzenia pozytywnego wpływu witamina B2 na występowanie objawów choroby Parkinsona należy przeprowadzić kolejne badania, które potwierdzą tą tezę. Suplementacja witaminy B2 przyczynia się do poprawy funkcji motorycznych osób cierpiących na chorobę Parkinsona.

Witamina B2 zmniejsza ryzyko występowania chorób nowotworowych

Zostało przeprowadzonych wiele badań, których celem było, oszacowanie jak obecność witaminy B2 wpływa na ryzyko wystąpienia w organizmie chorób nowotworowych.

Przede wszystkim ustalono, że zadbanie o prawidłową podaż witaminy B2 do organizmu może zmniejszyć ryzyko występowania raka piersi oraz jelita grubego. Co do wpływu ryboflawiny na zmniejszenie występowania raka piersi, zdania w tej sprawie są podzielone. Nie ma Jednak wątpliwości, że witamina B 2 zmniejsza możliwość wystąpienia raka jelita grubego. Potwierdzają to wyniki przeprowadzonych badań. Osoby biorące udział w badaniach i suplementu ją C witaminy B2 w dużych dawkach cechowały się niższym a 17% ryzykiem występowania raka jelita grubego. Grupą kontrolną w tym przypadku były osoby, które suplementowały witaminę B2 małą dawkę albo nie robiły tego wcale.

Badania przeprowadzone w celu określenia wpływu witaminy B2 na występowanie raka piersi dowiodły, że istnieje słaby związek pomiędzy suplementacją witaminy B2 w wysokich dawkach a mniejszym ryzykiem wystąpienia nowotworu piersi. Co to oznacza w praktyce? Oznacza to, że, suplementacja witaminy B2 może chronić przed rozwojem raka piersi. Wyniki przeprowadzonych badań Nie nie potwierdzają tego w stu procentach.

Źródła występowania witaminy B2

Warto zadbać o właściwą podaż witaminy B2 do organizmu. Pełnił bowiem w nim wiele bardzo ważnych funkcji. Źródeł występowania witaminy B2 w pożywieniu jest wiele. Trzeba jednak zaznaczyć, że tylko w niektórych produktach spożywczych znajduje się ona w większych ilościach. Trzeba pamiętać również o tym, że jest ona wrażliwa na działanie promieni słonecznych. Bardzo ważna jest również to, że bardzo łatwo ulega wypłukaniu przez wodę. Należy więc wziąć pod uwagę, nie tylko co jemy, ale również jak przygotowujemy produkty do spożycia. Produkty, których nie trzeba poddawać obróbce termicznej, warto jeść na surowo. Produkty spożywcze można gotować, warto jednak robić to krótko i używać do tego niewielkiej ilości wody. W tym przypadku najlepiej sprawdzi się jednak smażenie.

Do najpopularniejszych źródeł witaminy B2 w pożywieniu zaliczamy:

• warzywa takie jak: szpinak, brokuły, seler, biała kapusta, ziemniaki;
• owoce: banan, truskawka, pomarańcze, jabłka;
• mleko i przetwory mleczne bez względu na zawartość występującego w nich tłuszczu;
• mięso drobiowe i wieprzowe;
• podroby mięsne m.in. wątróbka z kurczaka, wołowa i wieprzowa, a także serca wieprzowe
• ryby takie jak: makrela, mintaj, dorsz;
• produkty zbożowe: kasza gryczana, jęczmienna, pęczak, płatki owsiane, zarodki pszenne;
• suche nasiona roślin strączkowych np. fasoli lub soi;
• jaja;
• drożdże.

Witaminy z grupy B, fosfor, selen i witamina C wykazują pozytywny wpływ na wchłanianie ryboflawiny do organizmu człowieka. Warto, więc uwzględnić to w trakcie komponowania odpowiedniego jadłospisu.

Objawy niedoboru witaminy B2 w organizmie

Tak jak w przypadku innych witamin skutki niedoboru witaminy B2 mogą w negatywny sposób oddziaływać na organizm. Warto więc zadbać o właściwą dietę bogatą w produkty zawierające ją w składzie. W razie problemów witaminę B2 można skutecznie suplementować za pośrednictwem środków farmakologicznych. Awitaminoza tej witaminy może objawiać się:

• występowaniem stanów zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i języka, co objawia się występowaniem aft, pleśniawek, zajadów, pękaniem ust;
• występowaniem charakterystycznych zmian skórnych zlokalizowanych przy nosie, ustach i uszach. Skóra w przypadku występowania niedoboru witaminy B2 łuszczy się w tych miejscach;
• występowanie problemów w funkcjonowaniu narządu wzroku;
• opóźnienie wzrostu organizmu;
• anemia;
• zaburzenia koncentracji;
• zawroty głowy;
• bezsenność
• występowanie biegunek tłuszczowych;
• u kobiet często nawracające infekcje pochwy;
• choroby układu nerwowego
• dystrofia mięśni.

Wpływ promieniowania UV na ryboflawinę

Promieniowanie UV wykazuje negatywny wpływ na obecność witaminy B2 w produktach spożywczych. W związku z tym ryboflawina jest witaminą wrażliwą na działanie światła. Pod jego wpływem może dojść do zniszczenia jej znaczącej ilości.

Należy mieć to na uwadze w trakcie stosowania fototerapii podczas leczenia żółtaczki u noworodków. Stosowanie fototerapii może bowiem przyczynić się do wystąpienia u nich niedoboru witaminy B2.

Negatywny wpływ światła słonecznego na występowanie w produktach spożywczych witaminę B2 Sugeruje, że należy zwrócić szczególną uwagę na sposób ich przechowywania. Doskonałym przykładem może okazać się w tym przypadku mleko. Mleko zawiera stosunkowo wysoką ilość witaminy B2. Warto więc przechowywać je w miejscach zacienionych. Dobrą praktyką jest również zakup mleka, które fabrycznie przechowywana jest w zaciemnionych opakowaniach. Oznacza to, że sięgając po mleko z półki sklepowej lepiej sięgnąć po to w kartonie niż przezroczystej plastikowej butelce.

Wpływ gotowania na zmniejszenie poziomu witaminy B2 w produktach spożywczych

Treści tego artykułu dowiedzieliśmy się już że witamina B2 należy do grupy witamin rozpuszczalnych w wodzie kropka W związku z tym tradycyjna gotowanie może doprowadzić do częściowej utraty ryboflawiny w produktach spożywczych kropka W trakcie gotowania witamina zostaje po prostu wypłukana kropka warto mieć co na uwadze zwłaszcza gdy cierpliwy cierpimy na niedobór witaminy B2. warto wtedy zmienić sposób przygotowywania posiłków. doskonale W tym przypadku sprawdzi się gotowanie na parze. w sytuacji gdy nie mamy takiej możliwości tradycyjne gotowanie powinniśmy wykonywać niewielkiej ilości wody.

Ciekawostką może okazać się również fakt że przez wiele osób praktykowana jest dodanie sody oczyszczonej do gotujących się warzyw. Zabieg ten ma na celu podkreślenie zielonego koloru poddanych gotowaniu warzyw. praktyka Ta może także przyczynić się do zniszczenia witaminy B2 w produktach spożywczych.

Witamina B2 – zapotrzebowanie

Dzienne zapotrzebowanie organizmu na ryboflawinę zależy od wielu czynników. W głównej mierze należy wziąć pod uwagę wiek oraz płeć. Według przeprowadzonych badań naukowych danych, najwięcej ryboflawiny dostarczamy do organizmu, spożywając mleko i produkty mleczne oraz pieczywo. Zalecana dzienna dawka witaminy B2, którą osoba dorosła powinna dostarczyć do organizmu, waha się pomiędzy 1,1-1,3 mg.

Występuje grupa osób, której dzienne zapotrzebowanie na witaminę B2 wzrasta. Zostało to omówione poniżej.

Dzienna dawka spożywania witaminy B2 została przedstawiona poniżej. Zostały w niej uwzględnione czynniki tj. wiek oraz płeć. Dodatkowo została przedstawiona w niej wartość witaminy B2, która powinna być spożywana przez kobiety w ciąży, a także w trakcie laktacji.

Zwiększenie zapotrzebowania organizmu na witaminę B2

Występują sytuacje w których zapotrzebowanie organizmu na witaminę b2 wzrasta. Mając na uwadze to jakie Spustoszenie w organizmie sieje jej niedobór. Warto zaznajomić się z sytuacjami w których właściwa podaż do organizmu witaminy b jest szczególnie ważna. Zapotrzebowanie na witaminę b2 wzrasta w okresie ciąży i laktacji, podczas intensywnego wysiłku fizycznego, przy silnym lub długotrwałym stresie, w okresie intensywnego wzrostu, w trakcie rekonwalescencji po oparzeniach, w przypadku występowania schorzeń wątroby i jelit, w przypadku zdiagnozowania nadczynności tarczycy, w sytuacji występowania przewlekłych chórów, a także chorób nowotworowych oraz przy długotrwałych biegunkach.

Nad suplementacją witaminy B2 warto zastanowić się także podczas stosowania środków antykoncepcyjnych, antydepresantów, leków stosowanych w terapii przeciwwirusowej, oraz leków zobojętniających kwas solny. 

Niedobór witaminy B2 a ciąża

Ciąża to szczególny stan, w którego trakcie trwania wiele kobiet zmuszonych jest, zmień swoje nawyki żywieniowe. W sytuacji, gdy organizm kobiety w ciąży nie toleruję spożywania produktów mięsnych, a także mleka jest ona znacznym stopniu narażona na występowanie niedoboru witaminy B2 w organizmie. Stan ten w przypadku kobiet w ciąży jest szczególnie niebezpieczny. Niedobór witaminy B2 u kobiet w ciąży powoduje bowiem zwiększenie ryzyka występowania stanu przedrzucawkowego.

Przeprowadzone badania naukowe dowiodły, że kobiety ciężarne, u których występuje niedobór ryboflawiny prawie 5 razy bardziej narażone są na występowanie stanu przedrzucawkowego. Grupę kontrolną podczas przeprowadzania tego badania były kobiety, które nie cierpiały na niedobór witaminy B2 w organizmie. Nie udowodniono jednak skuteczności ryboflawiny zmniejszeniu ryzyka rozwoju stanu przedrzucawkowego. Dodatkowo niedobór witaminy B2 w organizmie kobiety ciężarnej zwiększa ryzyko występowania wrodzonych wad serca u płodu

Witamina B2 i jej dawkowanie w przypadku występowania niektórych schorzeń.

Dawkowanie ryboflawiny u osób chorych na pewne schorzenia jest nieco inna, niż w przypadku zapotrzebowania na nią u osób zdrowych.

Dawkowanie ryboflawiny w przypadku zaburzeń funkcjonowania organizmu przedstawia się następująco. Osoby żyjące w ciągłym stresie lub których poziom aktywności fizycznej jest bardzo wysoki powinny przyjmować ok. 20 mg witaminy B2 dziennie. Tyle samo powinno znaleźć się jej w diecie osób cierpiących na anemię sierpowatą. Osoby, które cierpią na depresje i stosują długotrwałą terapie środkami farmakologicznymi, powinny przyjmować ok. 10-50 mg witaminy B2 dziennie. Osoby, u których zdiagnozowano miopatie dzienna dawka witaminy B2 dostarczana do organizmu powinna wynosić między 100-200 mg dziennie.

Suplementując ryboflawinę można przyjmować ją pomiędzy posiłkami lub w trakcie ich trwania.

Skutki nadmiaru witaminy B2 w organizmie

Ryboflawina należy do witamin które słabo rozpuszczają się w jelicie.  Należy również do witamin rozpuszczalnych w wodzie.  Dlatego jej nadmiar usuwany jest z organizmu wraz z moczem.  Dlatego, bardzo trudno przedawkować jej ilość w organiźmie.  Poprzez spożywanie produktów które zawierają ją w składzie jest to niemalże niemożliwe.  niewielka ryzyko przedawkowania występuje w sytuacji gdy i ją suplementujemy.  Pierwszym objawem przedawkowania witaminy B2 może okazać się zmiana koloru moczu. Przybierze on ciemno żółtą barwę. Wymiary ryboflawiny w organizmie może też doprowadzić do występowania objawów ze strony układu pokarmowego.  Zaobserwujemy występowanie nudności a także wymiotów.

Witamina B2 – interakcje z lekami

Dotychczas nie stwierdzono aby suplementacja witaminy B2 wywoływała interakcje z innymi przyjmowanymi przez pacjenta lekami. Sugeruje to, że osoby leczące się na przewlekłe choroby nie muszą się obawiać, że suplementacja witaminy B2 w jakikolwiek sposób wpłynie na działanie leków dotychczas przez nich przyjmowanych. Nie osłabia ich działania. Nie wpływa także na wystąpienie jakichkolwiek reakcji toksycznych dla organizmów. Co więcej, w niektórych przypadkach suplementacja witaminy B2 jest nawet wskazana, w celu wsparcia działania stosowanej kuracji.

Jak zbadać poziom witaminy B2?

Nie ma zaleceń, aby poziom ryboflawiny w organizmie badać rutynowo. W sytuacji, gdy wystąpią u nas objawy sugerujące niedobór witaminy B2, niezwłocznie udajmy się do lekarza. Podczas konsultacji w pierwszej kolejności lekarz zbierze wywiad. Na jego podstawie zleci do wykonania wszystkie niezbędne badania, które ułatwią diagnostykę. Poziom ryboflawiny w organizmie bada się wykonując badanie laboratoryjne, do którego potrzebna jest próbka naszej krwi.

Podsumowanie

Reasumując, witamina B2 jest odpowiedzialna za przebieg wielu procesów istotnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jest odpowiedzialna między innymi za wytwarzanie energii. Wykorzystywana jest do leczenia wielu schorzeń. Stosuje się ją m.in. w leczeniu zajadów, zmniejsza także częstotliwość występowania bólów migrenowych. Chroni nasz wzrok, a także układ nerwowy. Bierze aktywny udział w syntezie niacyny. Przyczynia się do obniżenia poziomu homocysteiny. Zmniejsza ryzyko występowania nowotworów piersi i jelita grubego. Niewielkie ilości witaminy B2 znajdują się w niemal każdym produkcie spożywczym. Najwięcej znajdziemy jej jednak w mleku i przetworach mlecznych, mięsie, podrobach i migdałach. Bardzo rzadko obserwuje się występowanie niedoboru ryboflawiny w organizmie. Jeśli jednak występuje bardzo łatwo je rozpoznać są bowiem bardzo charakterystyczne. Niedobór witaminy B2 charakteryzuje się także występowaniem niedoboru witaminy B6 i niacyny. Do grupy ryzyka wystąpienia niedoboru ryboflawiny zaliczamy: osoby nadużywające alkoholu, kobiety w ciąży oraz osoby starsze. Jej niedobór jest szczególnie groźny dla kobiet w ciąży, ponieważ zwiększa ryzyko występowania u nich stanu przedrzucawkowego. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B2 u osób dorosłych wynosi ok. 1,1-1,3 mg. Nie stwierdzono występowania skutków ubocznych z powodu dostarczania do organizmu zbyt dużej ilości witaminy B2. Warto pamiętać, że woda powoduje wypłukanie ryboflawiny z produktów spożywczych. W przemyśle spożywczym wykorzystywana jest jako substancja barwiąca. Mając świadomość tego jak ważną rolę odgrywa jej obecność w naszym organizmie, warto zadbać o to, aby dostarczaj jej odpowiednie ilości do organizmu. Bardzo łatwo osiągnąć to stosując zdrową, zbilansowaną dietę. Pełną w produkty ze wszystkich grup spożywczych. Stosując takie zwyczaje żywieniowe mamy pewność, że niedobór witaminy B2 nam nie grozi. Oczywiście, jeśli nie należymy do osób z grupy ryzyka.

Czy wiesz że…

Ryboflawina bardzo chętnie wykorzystywana jest w przemyśle spożywczym. Wykorzystywana jest w produkcji wielu artykułów spożywczych między innymi płatków kukurydzianych masła orzechowego kawę oraz napojów kawo podobnych. Witamina B2 znalazła zastosowanie również jako substancja barwiąca. Taką funkcję pełni w niektórych mieszankach przypraw budyniach w proszku oraz napojach energetycznych.

Odkrycie ryboflawiny datuje się na rok 1933. Dokonał tego biochemik Richard Kuhna. Dokonał tego poprzez wyodrębnienie jej z białka jaja kurzego, drożdży oraz serwatki mlecznej. Biochemik określił jej dokładną strukturę, a także przeprowadził pierwszą syntezę.

Nazwa ryboflawina pochodzi z języka łacińskiego i oznacza żółty. Stąd też pochodzi nazwa witaminy B2, ponieważ charakteryzuje się ona szybką zmianą koloru na żółty obecności tlenu.

Ryboflawina syntetyzowana jest w przewodzie pokarmowym przez bakterie jelitowe. Organizm wytwarza ją jednak w zbyt małych ilościach, aby pokryć dzienne zapotrzebowanie organizmu na tę witaminę.

Ryboflawina magazynowana jest we wszystkich tkankach organizmu ludzkiego.

Bibliografia

1. Mindell E.: Biblia witamin, Wiedza i Życie, Warszawa, 1994.
2. Farmakologia: podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy pod redakcją Wojciecha Kostowskiego i Zbigniewa S. Hermana. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, s. 394–395.
3. Jan Kazimierz (-1997) Podlewski, Alicja Chwalibogowska-Podlewska, Robert Adamowicz: Leki współczesnej terapii. Warszawa: Split Trading, 2005, s. 559–560.

Poprzedni

Witamina A - niezbędny składnik odżywczy

Następny

Jaka jest najlepsza dieta odchudzająca?

Tabela Zdrowia

Pasjonat sportowego i zdrowego trybu życia. Zajmuję się: Wszechobejmującym uświadomieniem.