Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną i wynikiem zaburzeń funkcjonowania układu odpornościowego, które wywołują stan zapalny gruczołu tarczycy. Początkowo bezobjawowe schorzenie jest w stanie powodować wiele nieprzyjemnych dolegliwości i zagrażać zdrowiu oraz życiu. Na szczęście można z nimi skutecznie walczyć, jedną z broni jest zdrowa dieta. Jak powinno wyglądać odżywianie podczas choroby, jakich produktów unikać i co jeść, by pozbyć się objawów Hashimoto?
Hashimoto: co trzeba wiedzieć o chorobie, aby skutecznie z nią walczyć?
Pierwsze przypadki choroby zostały opisane na początku ubiegłego stulecia, a obecnie Hashimoto można zaliczyć do grona chorób cywilizacyjnych. Badania wykazują, że problemy z tarczycą ma obecnie nawet 300 milionów ludzi na świecie i połowa nich nie jest zdiagnozowana. Szacuje się, że w Polsce problemy z tarczycą dotyczą prawie ¼ populacji. Tarczyca to jeden z największych gruczołów wydzielania wewnętrznego, a wszelkie zaburzenia jej pracy powodują nieprzyjemne dolegliwości i mogą mieć ogromny wpływ na jakość życia. Gruczoł znajduje się w przedniej części szyi i odpowiada za kontrolę gospodarki hormonalnej, przemianę materii oraz funkcjonowanie układu nerwowego, pokarmowego i rozrodczego. Problemy z tarczycą kilkukrotnie częściej dotykają kobiet, ale mężczyźni też są na nie narażeni.
Choroba Hashimoto jest dziś jednym z najczęściej diagnozowanych zaburzeń gruczołu tarczycy i główną przyczyną jej niedoczynności. Jest to choroba autoimmunologiczna, która jest ściśle powiązana z funkcjonowaniem układu odpornościowego i objawia się w postaci przewlekłego zapalenia tarczycy oraz zaburzenia jej funkcjonowania. Tarczyca wpływa na większość narządów i układów, a jej niedoczynność może upośledzać ich funkcję oraz powodować wiele dolegliwości.
Charakterystyczny dla schorzenia stan zapalny jest wywoływany nadmierną produkcją przeciwciał i nieuzasadnioną autoagresją ze strony układu odpornościowego. Komórki układu autoimmunologicznego z niewiadomych przyczyn zaczynają traktować tarczycę jak zagrożenie i konsekwentnie niszczą gruczoł oraz rozregulowują jego pracę. Atak na dwa kluczowe dla działania tarczycy hormony: tyreoperoksydazę tarczycową (anty-TPO) i tyreoglobulinę (anty-TG) wywołuje stan zapalny gruczołu. Początkowo Hashimoto jest dolegliwością bezobjawową, ale z czasem może stać się uciążliwą dolegliwością i zagrożeniem dla zdrowia, a nawet życia.
Osoby cierpiące na autoimmunologiczne zapalenie tarczycy przed otrzymaniem diagnozy często nawet nie zdają sobie sprawy z istnienia takiego schorzenia. Choroba tarczycy rozwija się powoli i przez długi czas może nie dawać żadnych objawów lub są one zbyt słabe, aby stały się podstawą do wykonania badań. Poważne dolegliwości pojawiają się w momencie, gdy funkcja tarczycy jest już mocno upośledzona, a ilość produkowanych przez nią hormonów jest krytycznie mała. W rozpoznaniu choroby i podjęciu decyzji o wdrożeniu leczenia może pomóc znajomość jej objawów.
Przyczyny i objawy choroby Hashimoto
Mimo wielu przeprowadzonych badań przyczyny choroby Hashimoto wciąż nie są do końca znane. Na pojawienie się problemów z tarczycą mogą wpływać zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe (np. nadmierny stres), ale równie dobrze przyczyną może być interakcja między nimi. Obok genów i stresu schorzenie mogą wywoływać również przebyte wcześniej choroby wirusowe, palenie tytoniu czy nieodpowiednia dieta. Pozostałymi czynnikami, które mogą mieć wpływ na rozwój Hashimoto, są:
- wahania poziomu hormonów, szczególnie estrogenów (typowe w okresie menopauzy),
- przebyte infekcje,
- zbyt wysokie spożycie jodu,
- niedobory selenu w organizmie,
- niektóre leki antywirusowe.
Choroba Hashimoto nie ma określonych symptomów, a te znane są zbliżone do objawów innych dolegliwości, przez co przeprowadzenie diagnozy i wdrożenie leczenia jest trudne i czasochłonne. Najpopularniejsze objawy związane z chorobą obejmują:
- zmęczenie i brak energii,
- osłabienie i nadmierna senność,
- nerwowość i drażliwość,
- nastroje depresyjne,
- bóle stawów i mięśni,
- ucisk w gardle, chrypka i problemy z przełykaniem,
- zwiększona wrażliwość na zimno, marznięcie stóp i dłoni,
- zaparcia i problemy żołądkowe,
- suchość skóry,
- wypadanie włosów i osłabienie paznokci,
- przerost tarczy związany z niedoborem jodu i wypukłości (wole) powstające się na szyi,
- obfitsze okresy lub zaburzenia miesiączkowania u kobiet oraz osłabienie libido i zaburzenia erekcji u mężczyzn,
- zaburzenie metabolizmu i problemy z kontrolowaniem wagi,
- zaburzenia oddychania, niedotlenienie i spowolniony puls,
- trudności w zajściu w ciążę i jej utrzymaniu.
Objawy świadczące o chorobie Hashimoto są zazwyczaj zauważane przypadkiem, a diagnoza choroby bardzo często pojawia się dopiero w wyniku rutynowych badań. Aby ją przyspieszyć, warto po zauważeniu któregokolwiek z symptomów udać się do laboratorium i wykonać odpowiednie badania krwi. Niezbędne do zdiagnozowania niedoczynności i nadczynności tarczycy jest określenie poziomu TSH i FT4 we krwi. Pomocne może być też oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych, głównie anty-TPO, które pozwalają określić czy schorzenie jest związane z autoimmunizacyjną chorobą tarczycy. Dodatkowo zaleca się wykonanie USG tarczycy w celu zbadania wymiarów, kształtu i objętości tarczycy oraz struktury tkanek, a także wykrycia ewentualnych nieprawidłowości.
Dieta w chorobie Hashimoto
Hashimoto jest poważnym schorzeniem, ale nie jest wyrokiem. Całkowite wyleczenie jest niestety niemożliwe, ale można wyciszyć chorobę i zahamować jej rozwój oraz skutecznie zminimalizować jej objawy. Podstawą w leczeniu dolegliwości związanych z zaburzeniami pracy tarczycy jest terapia hormonalna oparta na środkach farmakologicznych, ale kurację można wspomóc dzięki zastosowaniu odpowiedniej diety. Zdrowa, zbilansowana dieta jest ważnym elementem terapii Hashimoto. Trzeba pamiętać, że poprawa stanu zdrowia nie nastąpi z dnia na dzień, walka z chorobą wymaga regularnego i kompleksowego działania.
Kluczem do prawidłowego funkcjonowania tarczycy i niwelowania stanów zapalnych jest zbilansowana dieta i prawidłowa suplementacja, która uzupełnia niedobory. Oczywiście dieta i suplementacja nie mogą być podstawą terapii, ale są w stanie wspierać organizm w walce z chorobą. Składniki diety i zalecenia żywieniowe dla osób chorujących na Hashimoto mają za zadanie poprawę samopoczucia, wyciszenie stanu zapalnego oraz wspomaganie wdrożonej farmakoterapii. Dieta dla chorych na Hashimoto powinna się opierać na zdrowych, nieprzetworzonych produktach bogatych w składniki odżywcze oraz zawierać wszystko to, co może pomóc wzmacniać organizm i zwalczać objawy choroby lub im zapobiegać. Istnieje kilka zasad, których przestrzeganie znacznie ułatwia prowadzenie takiej diety, ale najważniejszy jest sam jadłospis. Jakie produkty są polecane podczas choroby, a których należy unikać?
Co jeść, by pozbyć się objawów Hashimoto?Podstawowe zasady diety Hashimoto
Najlepszą dietą dla chorych na Hashimoto jest dieta przeciwzapalna, bazująca na świeżych i nieprzetworzonych produktach. Nie jest to konkretny schemat jadłospisu, a styl odżywiania, który powoduje wyciszenie stanów zapalnych w organizmie. Do wprowadzenia takiej diety niezbędne jest przestrzeganie kilku zasad, poznajmy te najważniejsze.
- Codzienna porcja chudego białka
Chorobie Hashimoto bardzo często towarzyszą zaburzenia gospodarki węglowodanowej, dlatego osoby chore powinny zmniejszyć podaż energii z węglowodanów w diecie i zastąpić je pełnowartościowym białkiem. Wzbogacenie diety o białko pomaga ograniczyć ilość spożywanych kalorii i zapobiec przybieraniu na wadze. Zawarte w nim aminokwasy są też niezbędnym elementem budulcowym hormonów tarczycy. Chorym na Hashimoto zaleca się, aby białko stanowiło 10-20% całkowitego dziennego zapotrzebowania kalorycznego, optymalną ilością jest 1 gram na każdy kilogram masy ciała. Najlepszymi źródła białka w diecie są produkty pochodzenia zwierzęcego, szczególnie chudy nabiał, chude mięso czy jaja. Jako alternatywa roślinna doskonale sprawdzają się warzywa strączkowe (groch, fasola, ciecierzyca, soczewica), ale nie powinno się przesadzać z ich ilością.
- Posiłki bogate w zdrowe tłuszcze i węglowodany złożone
Tłuszcze nie kojarzą się co prawda z dietą, ale niektóre z nich działają przeciwzapalnie, więc pomogą minimalizować objawy stanu zapalnego tarczycy. Zdrowymi tłuszczami polecanymi w diecie są te zawierające wielonienasycone kwasy tłuszczowe (omega-3), które mają udowodnione działanie przeciwzapalne i są w stanie wspomagać terapię chorób autoimmunologicznych. Produktami zawierającymi je są przede wszystkim ryby, orzechy i pestki oraz oleje tłoczone na zimno. Dieta powinna być też wzbogacona o spore ilości węglowodanów złożonych, są nimi głównie produkty pełnoziarniste, między innymi kasze, otręby i mąki razowe. Warto, aby były to produkty z jak najniższym indeksem glikemicznym, które nie będą zakłócać gospodarki glukozowej organizmu oraz pomogą uniknąć gwałtownego podwyższenia i spadku poziomu cukru we krwi.
- Odpowiednia ilość żelaza w diecie
Żelazo jest ważnym składnikiem odżywczym organizmu i niezbędnym elementem diety, szczególnie przy obniżonej odporności, a więc i w chorobie Hashimoto. Odpowiada za produkcję krwinek czerwonych i jest niezbędne do przetwarzania hormonów tarczycy. Dodatkowo jeden z enzymów tarczycy uaktywnia się w momencie związana z hemem dostarczanym przez żelazo, więc jego niedobór może spowodować upośledzenie funkcjonowania tarczycy. Prowadzi do zmniejszenia syntezy hormonów tarczycy i zwiększonego wydzielania TSH oraz rozwoju niedoczynności i powiększenia gruczołu. Żelazo dzieli się na hemowe (zwierzęce) i niehemowe (roślinne), pierwsze jest znacznie lepiej wchłaniane przez organizm. Na szczycie listy produktów spożywczych, które zawierają duże ilości żelaza, są np. pietruszka, szpinak, warzywa strączkowe, buraczki, ciemne kakao, żółtka jaj czy wątróbka, warto je wprowadzić profilaktycznie do codziennej diety. Aby poprawić wchłanianie i przyswajanie żelaza warto zadbać o dodatek witaminy C oraz ograniczyć spożycie szczawianów i fosforanów (kawa, herbata, niektóre przetwory mleczne i konserwy), które utrudniają wchłanianie go.
- Spożywanie produktów bogatych w błonnik
Choroby tarczycy przyczyniają się do problemów z metabolizmem i kontrolowaniem apetytu, czego skutkiem bardzo często jest gwałtowne przybieranie na wadze. Głównym winowajcą pojawienia się dodatkowych kilogramów przy Hashimoto są zaburzenia przyjmowania pokarmu wynikające z nieprawidłowej stymulacji ośrodków łaknienia. Pomocą w walce z nadwagą mogą być produkty bogate w błonnik. Błonnik przyspiesza i przedłuża uczucie sytości, usprawnia funkcjonowanie układu pokarmowego, pobudza jelita do pracy i pomaga zapobiegać zaparciom oraz ułatwia trawienie, a przy okazji usuwa toksyny z organizmu. Najwięcej błonnika mają w sobie świeże warzywa i owoce oraz ziarna i nasiona. Należy pamiętać, że zbyt duża ilość błonnika jest w stanie też zaszkodzić, jego nadmiar może utrudniać wchłanianie składników odżywczych.
- Odpowiednie nawodnienie organizmu i regularne posiłki
Odpowiednie nawodnienie organizmu jest podstawą zdrowej diety. Optymalna dzienna ilość płynów dostarczanych organizmowi to 2 litry, ale jest to uzależnione od wielu czynników – wagi, trybu życia czy aktywności sportowej. Najlepiej wybierać niegazowaną wodę mineralną, ale do dziennego bilansu wlicza się nie tylko czystą wodę, o nawodnienie dbają także soki, napary ziołowe czy herbaty owocowe. Przy Hashimoto należy szczególnie dbać o kaloryczność i regularne spożywanie posiłków. Nadmiar kalorii sprzyja przybieraniu na wadze, ale ich zbyt mała ilość też nie jest korzystna, ponieważ może upośledzać funkcjonowanie tarczycy i pogłębiać chorobę. Równie ważna jest regularność, wpływa ona na utrzymanie stałego tempa przemiany materii, która bardzo często bywa zaburzona podczas choroby.
- Regularna aktywność fizyczna
Problemy z tarczycą nie powinny być przyczyną zmniejszenie aktywności fizycznej, ale motywacją do jej zwiększenia. Zmęczenie, osłabienie, senność i brak energii nie sprzyjają ćwiczeniom, ale codzienna dawka ruchu niesie ze sobą wiele korzyści dla zdrowia. Osoby ze zdiagnozowaną chorobą Hashimoto często mają problemy z utrzymaniem kondycji, więc tym bardziej powinny zadbać o regularny ruch. Krótki i intensywny wysiłek nie jest dobrym rozwiązaniem, najlepsze będą sporty aerobowe, spacery i lekkie ćwiczenia. Ćwiczenia wspomagają działanie hormonów tarczycy w komórkach, przyspieszają metabolizm i pomagają w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Nie zalecane są ćwiczenia w godzinach wieczornych i bezpośrednio przed snem, ponieważ podnoszą poziom kortyzolu i mogą utrudniać regenerację oraz zaśnięcie.
- Wysoka podaż cynku i selenu w diecie
Cynk to pierwiastek biorący udział w produkcji hormonów tarczycy i podnoszeniu ich poziomu we krwi, który ma istotny wpływ na metabolizm i termoregulację organizmu. Ma również silne działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne, dzięki czemu pomaga wyciszyć reakcje układu odpornościowego. Cynk odgrywa też znaczącą rolę w syntezie tyroksyny, która jest produkowana i magazynowana w tarczycy oraz pobudza procesy utleniania w tkankach, rozpad tłuszczów i wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego. Konsekwencja niedoboru cynku w organizmie to obniżenie stężenia hormonów tarczycy (T4 i T3) oraz rozwój objawów niedoczynności. Niedobór cynku to rzadkość, ale gdy się pojawi, należy zadbać o uzupełnienie diety w mleko, ryby i owoce morza, pomidory oraz warzywa strączkowe, ryż i nasiona. Wchłanianie cynku zwiększa białko zwierzęce, więc i ono powinno się znaleźć w jadłospisie. Selen jest jednym ze składników enzymów chroniących tarczycę przed stresem oksydacyjnym. Jego zadaniem jest obniżanie stężenia przeciwciał i łagodzenie stanu zapalnego, jest też bardzo pomocny w walce z objawami Hashimoto. Nadmiar selenu może jednak szkodzić tak samo jak jego niedobór, więc suplementacja nie jest polecana, wystarczy lekka modyfikacja diety. Źródłem selenu w diecie mogą być jaja, ryby i owoce morza, podroby, a nawet kakao i orzechy.
- Kontrola ilości spożywanego jodu
Jod jest jednym z najważniejszych mikroelementów i niezbędnym elementem syntezy hormonów tarczycy, ale jego nadmierne ilości mogą zaostrzać niedoczynność i nadczynność tarczycy oraz zwiększać ryzyko rozwoju choroby Hashimoto. Jod znajduje się między innymi w soli kuchennej jodowanej, w orzechach laskowych, w rybach i owocach morza, w mleku krowim i niektórych produktach mlecznych, a nawet w wodzie butelkowanej. Osoby chorujące na Hashimoto powinny rozsądnie dawkować wymienione produkty, ponieważ niedobór jodu prowadzi do zmniejszenia syntezy hormonów T3 i T4 oraz wzrostu TSH, ale jego nadmiar może powodować oksydacyjne uszkodzenia tarczycy i zaostrzać stany zapalne. Suplementacja jodu powinna być prowadzona w towarzystwie selenu, magnezu, witaminy C i kompleksu witamin z grupy B.
- Dostarczenie organizmowi odpowiednich witamin
Synteza hormonów tarczycy jest bardzo złożonym proces i wymaga dostarczenia odpowiedniej ilości witamin i składników mineralnych. Podczas zaburzeń pracy tarczycy jest to szczególnie ważne. Należy zadbać o odpowiedni poziom witamin regulujących pracę gruczołu oraz wydzielanych przez niego hormonów. Wśród tych najistotniejszych znajdują się:
– witamina A, której zadaniem jest zwiększanie wrażliwości komórek na hormony tarczycy i regulowanie ich metabolizmu oraz regulacja wydzielania TSH (można ja odnaleźć np. w czerwonych oraz pomarańczowych warzywach i owocach, a także w produktach pochodzenia zwierzęcego),
– witaminy z grupy B wspomagające regenerację, koncentrację i wspierające układ krwionośny (są składnikiem ryb, orzechów, pestek i warzyw strączkowych),
– witamina C o działaniu antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym (jest zawarta w owocach jagodowych, cytrusach, jabłkach i pomidorach),
– witamina D, która doskonale wspomaga odporność i uczestniczy w regulacji gospodarki wapniowej (najlepszym źródłem są tłuste ryby i jaja),
– witamina E odpowiedzialna za uszczelnianie naczyń krwionośnych i ograniczanie obrzęków (jest zawarta w olejach roślinnych i produktach zbożowych).
W przypadku dużych niedoborów dietę z powodzeniem można uzupełnić suplementacją, suplementy diety znacznie szybciej pomagają uzupełnić poziom witamin.
Co jeść, by pozbyć się objawów Hashimoto?
Przez ponad 100 lat badań nad chorobą Hashimoto udało się ustalić, jakie produkty mogą mieć pozytywny wpływ na łagodzenie dolegliwości z nią związanych. Na liście produktów polecanych podczas zdrowej diety znalazły się przede wszystkim:
- warzywa i owoce – surowe, gotowane lub kiszone,
- chude, nieprzetworzone mięso i podroby,
- ryby i skorupiaki i owoce morza,
- niesłodzone napoje roślinne,
- orzechy, szczególnie włoskie, laskowe, brazylijskie oraz migdały,
- pestki i nasiona, szczególnie pestki dyni i słonecznika oraz siemię lniane,
- herbaty owocowe i napary ziołowe,
- nierafinowane oleje roślinne,
- pełnoziarniste produkty zbożowe,
- przyprawy o działaniu przeciwzapalnym: mbir, tymianek, cynamon, kurkuma, goździki, gałka muszkatołowa, rozmaryn i bazylia.
Jakich produktów powinny unikać osoby chore na Hashimoto?
Wraz z diagnozą choroby pojawia się sporo ograniczeń, szczególnie tych żywieniowych. Obok zaleceń co jeść, by pozbyć się Hashimoto, istnieje też lista produktów zakazanych u chorych. Których produktów należy unikać w trakcie choroby? Osoby chore powinny wykluczyć lub przynajmniej ograniczyć w swojej diecie między innymi:
- nasycone kwasy tłuszczowe (głównie tłuszcze zwierzęce, ze względu na ich działanie pro zapalne i sprzyjające odkładaniu się tłuszczu w tkankach);
- tłuszcze trans (wszelkie tłuszcze utwardzone podnoszą poziom cholesterolu i działają pro zapalnie, więc powinny stanowić mniej niż 1% codziennego zapotrzebowania energetycznego – zalicza się do nich np. margaryna czy tłuszcz palmowy);
- białą mąkę (ma wysoki indeks glikemiczny i dużo kalorii, a niewiele wartości odżywczych, można ją zastąpić np. mąką kukurydzianą, ryżową, gryczaną, owsiana i innymi rodzajami mąk bezglutenowych);
- cukry proste (bardzo szybko odkładają się w tkance tłuszczowej, a ich nadmiar sprzyja stanom zapalnym i powoduje huśtawkę glikemiczną, znajdują się głównie w słodyczach, ciastach, dżemach i sokach owocowych);
- warzywa kapustne (wiele warzyw kapustnych, takich jak brukselka, kapusta włoska i pekińska, kalafior, brokuły, rzeżucha, soja czy jarmuż mają w składzie goitrogeny, substancje te upośledzają wchłanianie i przyswajanie jodu niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania tarczycy);
- produkty z wysokim indeksem glikemicznym (im wyższy IG produktu, tym szybciej wzrasta poziom cukru we krwi po jego spożyciu, a to przy Hashimoto dodatkowe utrudnienie w dbaniu o linię);
- produkty wysoko przetworzone (np. dania instant, żywność typu fast-food, napoje gazowane, słone przekąski czy sklepowe słodycze o wysokiej kaloryczności i niskiej wartości odżywczej);
- nabiał i gluten (Tłuszcz zawarty w nabiale może hamować syntezę hormonów tarczycy, a w przypadku nietolerancji laktozy, która często towarzyszy chorobie Hashimoto, nabiał może wpływać na zaostrzenie stanów zapalnych. U wielu osób cierpiących na Hashimoto pojawia się też nietolerancja glutenu, więc jego obecność w diecie może powodować wiele nieprzyjemnych dolegliwości.);
- alkohol (utrudnia wchłanianie składników odżywczych oraz zaburza pracę wątroby i jej zdolność do filtrowania co może utrudniać usuwanie toksyn z organizmu i nasilać stan zapalny).
Znając wszystkie przeciwwskazania i wskazówki dotyczące tego, co jeść, by pozbyć się objawów Hashimoto, można się uwolnić od niemal wszystkich dolegliwości związanych z chorobą. Gwarancją sukcesu diety jest jej sumienne przestrzeganie, uwzględnianie zaleceń i regularność. Z uwagi na przewlekły charakter choroby plan żywieniowy powinien być długotrwały, najlepiej, aby jadłospis był indywidualnie opracowany dla danej osoby. Warto w tym celu udać się do dietetyka, który stworzy odpowiedni plan dietetyczny, dobrany do stadium choroby i trybu życia.
Dieta powinna być racjonalna i zdrowa, zbyt duże restrykcje mogą bardziej zaszkodzić, niż pomóc i zamiast wspomóc metabolizm, przyczynią się do jego rozregulowania. Za idealny przykład diety przeciwzapalnej uznaje się dietę śródziemnomorską, której podstawą są świeże owoce i warzywa, ryby, zdrowe tłuszcze oraz zioła i przyprawy.
Artkuł o diecie w Hashimoto
Co jeść, by pozbyć się objawów Hashimoto? Układamy dokładne diety i nazwie Diety Tęczowy Blazar. Tam jest jedna z nich tymczasowa dieta dla osób, które mają objawy Hashimoto. Zapraszamy do kliknięcia linku poniżej
Pasjonat sportowego i zdrowego trybu życia. Zajmuję się: Wszechobejmującym uświadomieniem.